Лимба молдовеняскэ Wiki
Register
Advertisement
Ромыния
Стягул Стемэ
Стягул Стемэ
Имн: Дештяптэ-те, ромыне!
Хартэ
Лимбь офичиале: Лимба ромынэ
Капиталэ: Букурешть
Систем политик: Републикэ парламентарэ
Прешединте: Клаус Йоханнис
Прим-министру: Виорика Дэнчилэ
Супрафацэ: 238,397
Популацие: 19,638,000
Денситате: 84.4/km2
Семн монетар: Леу ромынеск
Домениу интернет: .ro
ISO 3166-1: RO
Префикс телефоник: +40
Фус орар: EET (UTC+2, Ора де варэ UTC+3)

Ромыния есте ун стат ситуат ын суд-естул Еуропеи Чентрале, пе курсул инферьор ал Дунэри, ла норд де пенинсула Балканикэ ши ла цэрмул норд-вестик ал Мэри Негре.[1] Пе терьторюл еи есте ситуатэ апроапе тоатэ супрафаца Делтеи Дунэри ши партя судикэ ши чентралэ а Мунцилор Карпаци. Се ынвечнязэ ку Булгаря ла суд, Сербя ла суд-вест, Унгаря ла норд-вест, Украина ла норд ши ест ши Република Молдова ла ест, яр цэрмул Мэри Негре се гэсеште ла суд-ест.

Де-а лунгул истореи, диферьте порцюни але терьторюлуи де астэзи ал Ромынеи ау фост ын компоненца сау суб администраця Дачеи, Имперюлуи Роман, Имперюлуи Отоман, Имперюлуи Рус ши а челуи Аустро-Унгар.

Ромыня а апэрут ка стат, кондус де Алеxандру Иоан Куза, ын 1859, прьн униря динтре Молдова ши Цара Ромыняскэ, пэстрынд аутономя ши статутул де стат трьбутар фацэ де Имперюл Отоман, пе каре-л авяу челе доуэ прьнчпате. А фост рекуноскутэ ка царэ индепендентэ 19 ани маи тырзю. Ын 1918, Трансилваня, Буковина ши Басарабя с-ау унит ку Ромыня формынд Ромыня Маре сау Ромыня интербеликэ, каре а авут чеа маи маре еxтиндере терьторялэ дин исторя Ромынеи (295.641 км2).

Ын ажунул челуи де-ал Доиля Рэзбои Мондял (1940), Ромыня Маре, суб пресюня Ӂрманеи назисте, а чедат терьтори Унгареи (норд-естул Трансилванеи), Булгареи (Кадрьлатерул) ши Унюни Советиче (Басарабя, Херца ши Буковина де норд). Дупэ аболиря диктатури луи Антонеску ла 23 аугуст 1944 Ромыня с-а ретрас дин алянца ку Путерьле Аxеи, трекынд де партя Путерьлор Аляте (Англя, Стателе Уните, Франца ши Унюня Советикэ). Прьн Трататул де паче де ла Парьс семнат ла 10 фебруаре 1947, дин терьториле чедате але фостеи Ромыни Марь а рекуперат Трансилваня де Норд.

Дупэ ынлэтураря реӂмулуи комунист инсталат ын Ромыня (1989) ши дупэ дестрэмаря Унюни Советиче (1991), статул а иницят о сере де реформе економиче ши политиче. Дупэ ун деченю де проблеме економиче, Ромыня а интродус нои реформе економиче де ордин ӂнерал (прекум кота уникэ де импозитаре, ын 2005) ши а адерат ла Унюня Еуропянэ ла 1 януаре 2007.

Ромыня есте о републикэ семи-президенцялэ. Есте ал ноуэля стат дупэ супрафаца терьторюлуи (238&нбсп;391&нбсп;км²) ши а шаптя дупэ нумэрул популацеи (песте 20&нбсп;милиоане локуиторь)[2] динтре стателе мембре але Унюни Еуропене. Капитала цэри, Букурешти, есте ши чел маи маре ораш ал еи ши ал шаселя ораш дин УЕ дупэ популаце (1,9 милиоане локуиторь). Ын 2007, а фост рындул Ромынеи сэ десемнезе ун ораш дрепт Капиталэ Еуропянэ а Култури, финд алес Сибюл.[3] Ромыня есте мембрэ а унор организаци интернационале, прьнтре каре: ОНУ дин 1955, КоЕ дин 1993, Унюня Еуропянэ де ла 1 януаре 2007, НАТО дин 29 марте 2004, ОСКЕ, ОИФ дин 2003, Унюня Латинэ дин 1980, ши унор институци економиче: Групул Бэнчи Мондяле, ФМИ дин 1972, БЕРД дин 1991, ОКДЕ.

Ӂографе[]

Терьторюл актуал ал Ромынеи маи есте нумит ши спацюл карпато-данубяно-понтик, деоарече Ромыня се супрапуне унуи систем терьторял еуропян, контурат дупэ форма черкулуи Карпацилор Ромынешти ши а реӂунилор лимитрофе импусе ши субордонате комплементар Карпацилор, финд мэрӂнитэ ын партя де суд де флувюл Дунэреа, яр ын партя де ест де Маря Нягрэ.

Ромыня есте ситуатэ ын емисфера нордикэ, ла интерсекця паралелеи 45° латитудине&нбсп;нордикэ ши мерьдянулуи де 25° лонӂтудине&нбсп;естикэ, яр ын Еуропа ын партя чентрал суд-естикэ ла дистанце апроxиматив егале фацэ де еxтремитэциле континентулуи еуропян.[4] Ромыня се ынвечнязэ ла норд ку Украина, граница де суд есте форматэ ку Булгаря (о маре парте финд фронтерэ акватикэ, ку Дунэря), ын вест ку Унгаря, ын суд-вест ку Сербя, яр ын ест ку Република Молдова (форматэ ын тоталитате де Прут). Фронтереле Ромынеи се ынтинд пе 3150 км, дин каре 1876 км ау девенит, ын 2007, границе але Унюни Еуропене (спре Сербя, Молдова ши Украина), ын тимп че ку Маря Нягрэ, граница форматэ аре о лунӂме де 194 км пе платформа континенталэ (245 км де цэрм). Супрафаца Ромынеи есте де 238 391 км², ла каре се адаугэ 23 700 км² дин платформа Мэри Негре.

Ноте[]

  1. Рапорт ал ОТАН. Акчесат ла 15 дечембре 2008.
  2. Template:Citat web
  3. Template:Citat web
  4. Template:Citat carte
  1. REDIRECTEAZA Format:ЦэрьУЕ
Advertisement